Dziedziczenie choroby Gauchera
Kto może zachorować na chorobę Gauchera?
„Geny” to niewielkie pakiety informacji przechowywane w każdej komórce organizmu w obrębie długich nici DNA zwanych chromosomami. Znanych jest około 20 000 genów, które tworzą kod z instrukcjami dla komórek – przypomina to trochę program komputerowy dla organizmu. Wszystkie geny otrzymujemy od rodziców. Niekiedy w genach występują błędy (określane często mutacjami).
Choroba Gauchera występuje u osób, które otrzymają od każdego z rodziców po jednej nieprawidłowej kopii genu GBA, zawierającego instrukcje wytwarzania kwaśnej β‑glukozydazy w komórkach .
U osób z chorobą Gauchera obie kopie genu GBA (otrzymane po jednej od każdego z rodziców), są nieprawidłowe. W efekcie enzym jest wytwarzany w mniejszej ilości lub nie powstaje wcale albo jest nieaktywny. Następstwem braku lub niedoboru tego enzymu jest upośledzenie przemian metabolicznych glukozyloceramidu, który gromadzi się w nadmiarze w makrofagach, co prowadzi do zaburzenia czynności różnych narządów organizmu (patrz punkty „Co to jest choroba Gauchera?” i „Co powoduje chorobę Gauchera?”).
Choroba Gauchera jest uwarunkowana genetycznie i ma charakter wrodzony, a osoba, która odziedziczyła nieprawidłowe geny, nie może zapobiec wystąpieniu choroby.
W jaki sposób choroba Gauchera dziedziczy się w rodzinie?
Każdy z nas ma we wszystkich swoich komórkach dwa zestawy genów – jeden z nich pochodzi od matki, a drugi od ojca. W każdym zestawie genów znajduje się również gen GBA. Podobnie do innych genów występuje on w dwóch kopiach, otrzymanych po jednej od każdego z rodziców. Gen ten zawiera niekiedy błędy (mutacje). Osoba, która ma uszkodzoną jedną kopię genu GBA, a drugą prawidłową, jest zdrowa, ale może przekazać tę nieprawidłową kopię genu swojemu dziecku (mówimy, że taka osoba jest bezobjawowym nosicielem choroby Gauchera). Osoba, która otrzyma po jednej nieprawidłowej kopii genu GBA od każdego z rodziców zachoruje na chorobę Gauchera, ponieważ nie ma ani jednej prawidłowej kopii tego genu.
Opisany sposób dziedziczenia nazywa się autosomalnym recesywnym.
Nosiciele nie chorują na chorobę Gauchera, ponieważ jedna prawidłowa kopia genu GBA jest wystarczająca do wytworzenie dostatecznej ilości kwaśnej β‑glukozydazy, co zapobiega gromadzeniu się glukozyloceramidu. Aktywność kwaśnej β‑glukozydazy jest u nich zwykle nieco zmniejszona, ale wystarcza, aby zapobiec wystąpieniu objawów choroby Gauchera. Nosiciele nie wiedzą więc, że mają jedna z dwóch kopii genu GBA jest u nich uszkodzona.
Prawdopodobieństwo przekazania choroby Gauchera przez rodziców – nosicieli ich dzieciom
Jak opisano to wcześniej rodzice – nosiciele choroby Gauchera, zarówno kobieta, jak i mężczyzna, sami nie chorują, ale każde z nich ma jedną nieprawidłową kopię genu GBA. W przypadku każdego wspólnego dziecka tych rodziców:
- Istnieje 1 szansa na 4 (tj. prawdopodobieństwo 25%), że dziecko odziedziczy 2 prawidłowe kopie genu GBA i nie zachoruje na chorobę Gauchera, ani nie będzie nosicielem,
- Istnieją 2 szanse na 4 (tj. prawdopodobieństwo 50%), że dziecko odziedziczy 1 nieprawidłową kopię genu GBA i nie zachoruje na chorobę Gauchera, ale będzie bezobjawowym nosicielem tej choroby (ponosząc w przyszłości ryzyko posiadania potomstwa obarczonego tą chorobą),
- Istnieje 1 szansa na 4 (tj. prawdopodobieństwo 25%), że dziecko odziedziczy 2 nieprawidłowe kopie genu GBA i zachoruje na chorobę Gauchera.
Oboje rodzice są nosicielami choroby Gauchera
Jeśli oboje rodzice nie chorują na chorobę Gauchera lub nie są nosicielami wadliwego genu,to żadne z ich dzieci nie zostanie dotknięte chorobą Gauchera ani nie będzie nosicielem wadliwego genu